Khi đến Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa), bên cạnh những nhà hàng, quán ăn hải sản vốn đã là thương hiệu của thành phố biển, thì có một địa điểm hội tụ những nét văn hóa truyền thống của Nha Trang xưa. Những người tạo nên khu tổ hợp này mong muốn lưu giữ và kể lại cho thế hệ trẻ và du khách quốc tế về đặc trưng của quê hương mình. Cũng vì lý tưởng đó mà tôi đã có duyên gặp chị Lê Thị Kiều Dâng, đại diện của nhà hàng "Nha Trang Xưa" trong một hội thảo về Du lịch bền vững. Những câu chuyện về văn hóa cứ thế nối tiếp cuộc trò chuyện của chúng tôi. Tôi tò mò và muốn trải nghiệm thực tế những điều mà chị chia sẻ.
Một buổi trưa hè, ngoài trời nắng to, nhưng khi bước chân vào "Nha Trang Xưa", tôi bắt đầu cảm nhận được làn gió mát và không khí thoáng đãng bởi những hồ sen tự nhiên bông nụ, bông nở. Một tấm biển hiệu đơn giản, mộc mạc nhưng đủ sang trọng và tinh tế lấy lòng bất cứ ai. Càng vào trong, tôi càng bất ngờ với những khu vực mang đậm bản sắc của văn hóa truyền thống. Ở bên trái là Bảo tàng ẩm thực với những gian bếp xưa cùng các dụng cụ để làm bánh: bánh tráng, bánh hỏi, bánh mì,… Tiến lên trên bên phải là ngôi nhà cổ gần 100 năm tuổi, mái lợp ngói âm dương, tường làm từ gốm Lư Cấm, ngoài sân nhà có những phên hương đang phơi đầy màu sắc. Đi thẳng tiếp là bếp bánh xèo, bánh thuẫn đang đỏ lửa, cùng những nải chuối, bắp ngô treo lủng lẳng, bên dưới là những trái sầu riêng hay mẹt củ quả tươi đang có nhiều du khách ngó nghiêng chọn lựa.
Bảo tàng ẩm thực với các vật dụng lâu đời của người dân.
Ngôi nhà cổ gần 100 năm tuổi vẫn còn nguyên vẹn.
Với diện tích hơn 20.000m2, "Nha Trang Xưa" được bao quanh bởi 3 hồ sen và chia thành nhiều khu vực mang đặc trưng khác nhau. Đi sâu vào trong là khu vực làng nghề kể câu chuyện của nghề làm chiếu Vĩnh Thái, làm gốm Lư Gấm, hay làm nón, làm nhang. Ở Bảo tàng trang phục thì có áo Tấc, Nhật Bình, bà ba, áo dài, nón ba tầm, kiềng bạc, guốc mộc, chuỗi ngọc, trâm cài,...Và đặc biệt là khu Thập niên 70 tái hiện lại đời sống của người dân Nha Trang trong những năm 1970.
Mỗi không gian kể những câu chuyện khác nhau về lịch sử, văn hóa, đời sống - xã hội của người Nha Trang.
Ra đời từ năm 2006, khu tổ hợp "Nha Trang Xưa" nằm ở thôn Thái Thông, xã Vĩnh Thái, TP. Nha Trang là điểm đến Văn hóa - Ẩm thực – Làng nghề quen thuộc của người dân địa phương. Để sưu tầm được rất nhiều kỉ vật trong suốt quá trình hình thành và phát triển của thành phố, chị Dâng phải tìm đến nhiều nơi, nhiều làng nghề, gặp gỡ nhiều con người. Chị kể: "Ví dụ đến làng làm chiếu, mình hỏi cô này chỉ nhà cô kia, tìm gặp hết người này người khác để hỏi xem ngày xưa cô làm chiếu như thế nào. Các cô chia sẻ rất nhiệt tình. Vì trong quá trình người dân lưu giữ đã bị thất lạc rất nhiều đồ nên nhà thì có nồi, nhà thì còn khung, mình túc tắc gom nhặt dần dần."
Chị Dâng cũng chia sẻ, mới đầu Nha Trang Xưa được tạo nên với tinh thần lưu giữ lại giá trị truyền thống, đồng thời muốn mọi người biết tới nhiều hơn nên đã phát triển dịch vụ ăn uống, làm trên cơ sở tái hiện lại văn hóa ẩm thực của người dân ở đây. Nha Trang có địa hình kéo dài từ biển lên núi thì sẽ có các món ở biển (cá chim, cá mú, cá bớp, tôm hùm Bình Ba,…), ở đồng quê (ốc, cá rô đồng, tôm đất), ở miền núi. "Mọi người vào đây giống như về nhà của mình với những món ăn mà bà ngoại nấu", chị Dâng cười ví von.
Chị Lê Thị Kiều Dâng chia sẻ về chiếc hòm gỗ được dùng để chứa thóc ngày xưa.
Gần 20 năm qua, "Nha Trang Xưa" vẫn là cầu nối giữa thế hệ trẻ với những giá trị truyền thống, giữa du khách quốc tế với văn hóa bản địa. Những người vẫn đang tâm huyết gìn giữ và xây dựng "Nha Trang Xưa" mong muốn rằng, thông qua ẩm thực, bạn bè trên khắp thế giới sẽ biết tới Việt Nam nhiều hơn, và khi nhắc tới Nha Trang, họ sẽ nghĩ tới nếp nhà mái tranh, tới những bông sen cánh thưa và nở rộng, đến món bánh căn, bánh xèo truyền thống… và cả những đặc trưng sinh hoạt của người dân từ xa xưa để có một Nha Trang vừa hiện đại vừa hoài cổ, hấp dẫn du khách như ngày hôm nay.
Du khách được tận tay trải nghiệm làm các món ăn truyền thống.
Nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc thường xuyên được tổ chức tại Nha Trang Xưa.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!